Sporen van de Tempelieren in Nederland - http://www.tempelieren.nl - © Ben Brus 2003-2012 

Soesterberg

In Soesterberg vindt men de Oude Tempellaan. Deze staat loodrecht op de straatweg van Utrecht naar Amersfoort. In een van de zo gevormde hoeken staat een fraai groot landhuis in een groots aangelegd park met hoogopgaand geboomte. Het gebouw draagt de naam: Oude Tempel. Op het ogenblik is er het bestuursbureau in gevestigd van “De Open Ankh”, een samenwerkingsverband van een twaalftal stichtingen die zich wijden aan de zorg voor psychiatrische en geriatrische cliënten en voor mensen met een verstandelijke handicap. Dit huis werd gebouwd in 1923.
Voor die tijd bevond zich op deze plaats onder de zelfde naam reeds een landgoed, dat zich uitstrekte aan beide zijden van de straatweg. De Oude Tempellaan zet zich als Verlengde Oude Tempellaan aan de andere kant van de weg van Utrecht naar Amersfoort ook voort. Het bedoelde landgoed was vele tientallen jaren in het bezit van het koninklijk huis. Het ontleende zijn naam aan een “grote boerderij annex bierhuis”, gelegen aan de overzijde van de straatweg, aan de Verlengde Oude Tempellaan. Dit pand was in de achttiende eeuw in bezit van prins Hendrik, de broer van koning Willem III. Deze boerderij - dus de oorspronkelijke Oude Tempel - brandde in 1867 volledig af en werd daarna niet meer opgebouwd.

In 1995 publiceert “Van Zoijs tot Soest” – orgaan van de oudheidkundige vereniging van Soest – een artikel over De Oude Tempel van de hand van Ds. J.J. Bos. Blijkbaar betreft het jeugdherinneringen van de schrijver. Het volgende eruit is hier relevant: “De Oude Tempel” is de naam van een oud, maar stevig, boerenhuis. In het jaar 1803 werd het reeds De Oude Tempel genoemd. In de Kamptijd – het Kamp van Zeist lag aan de overkant van de straatweg – deed het dienst als koffiehuis, uitspanning en slachthuis. Verder was het hoenderpark, gewone herberg en zo al meer. “Het volk” zei, dat het bij de put van de boerderij spookte, maar niemand heeft het spook ooit gezien. Waar de naam van het huis vandaan komt, daarover durft de schrijver niet te beslissen. Dat er weleer een Heidense Tempel gestaan kan hebben, is in verband met de nabijgelegen Germaanse grafheuvels niet ondenkbaar. Het is ook mogelijk, dat de naam wijst op het uithangbord van een oude herberg. De schrijver vermeldt nog een tweede “Tempel” in het dorp, een klein huis aan de Brinkweg.. Het was een zeer oud huisje, dat misschien zijn naam dankte aan een uithangbord van een vroegere herberg. Of heeft daar ook eens een tempeltje gestaan, ten dienste van heidense Godsverering? In 1907 bestond dit huisje niet meer.

In Soesterberg is van enig verband tussen de “Oude Tempel” en de Orde van de Tempelieren niets bekend. Het boekje “Soesterberg van toen en nu” vermeldt met betrekking tot de oude boerderij: ”De naam zou er op kunnen duiden, dat het ook nog eens voor religieuze doeleinden is gebruikt.”
Wel is bekend, dat de doorgaande weg door de hei waar deze boerderij annex bierhuis aan lag een eenzame weg was, die gevreesd werd vanwege het gevaar van struikrovers.

Voor een relatie met de Tempelorde kan het volgende worden aangevoerd:
1 - De naam “Tempel” en het feit dat deze reeds in 1803 voorafgegaan werd door de bepaling: “Oude”. Het gebouw werd blijkbaar toen al ervaren als stammend uit een ver verleden.
2 - Het samengaan van “grote boerderij”, “herberg”en “bierhuis”. Was het in oorsprong een aanzienlijk huis waar pelgrims en reizigers in het algemeen ontvangen, gevoed en geherbergd werden?
3 - De ligging. Bij Soesterberg lag het kruispunt van twee oude wegen. Als eerste: de (Hessen)weg van Naarden over Austerlitz naar de Arnhemse Bovenweg. ( Zie: Rijsenburg ) Deze laatste leidde uiteindelijk naar Keulen en voerde later ook naar Amsterdam. In een bepaalde periode was ze “Postweg” en werd ook zo genoemd. Vervolgens de weg van Utrecht naar Amersfoort. De verre omtrek van dit kruispunt bestond uit bos en hei, was desolaat en bij reizigers berucht om zijn gevaren. De Tempelorde stelde zich tot taak pelgrims te beveiligen en te verzorgen. De Oude Tempel in Soesterberg zou als vestigingsplaats van een steunpunt zeker in aanmerking komen.

Samengevat: Het is niet onwaarschijnlijk, dat de Oude Tempel in Soesterberg terug gaat op een steunpunt van de Tempelorde..

Literatuur:

Bos, J.J.: De oude Tempel en de Tempel.   In: Van Zoijs tot Soest. Jrg.16, Nr.1, 1995, pg.17 – 19.

Heupers, E.: Soest uit Grootvaders tijd.
Uitg.: Kruseman B.V. Den Haag. 1975. ISBN: 90 23303318. p. 44 en 45.

Open Ankh, De: Van Oude Tempel naar Open Ankh. “Een historische Werkomgeving”.
Uitg.: De Open Ankh, Soesterberg, 1999, (Brochure)

Os, B.J. van :Geschiedenis en verklaring van de straatnamen in Soest.
Uitg.: Kruseman B.V. Den Haag. 1985. ISBN: 90-2330-533-7. p. ... en XVIII

Top, Dik: Soesterberg van Toen en Nu.
Uitg.: Auteurs in samenwerking met Repro-Holland B.V.
Alphen aan de Rijn, 1990. p. 9 t/m 11, 118 en 125.

Visschers, H.P.: De Utrechtse Heuvelrug. Een natuurrijke streek in het hart van Nederland.
Uitg.:Nationaal Landschapskundig Museum, Dordrecht. 1987. p. 38 en 39.